2 lutego, w rocznicę podpisania Konwencji Ramsarskiej, w ponad 95 krajach obchodzony jest Światowy Dzień Mokradeł. Pierwszy raz świętowany był w roku 1997. Zapisy zawarte w dokumencie mają na celu ochronę i zachowanie w niepogorszonym stanie obszarów podmokłych na świecie. W ramach Konwencji podejmuje się działania na szczeblu międzynarodowym, krajowym i lokalnym - dotychczas ratyfikowało ją 171 państw całego świata. Wśród nich jest także Polska, a działania nad wdrażaniem Konwencji nadzoruje krajowy Sekretariat Konwencji, będący jednostką Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
Tegoroczne obchody organizowane są pod hasłem : „Już czas na przywrócenie mokradeł”.
Około 14 % powierzchni Polski zajmują mokradła i tereny podmokłe. Te cenne rezerwuary wody, ostoje dla zwierzy a także magazyny dwutlenku węgla, w obliczu zmian klimatycznych, wymagają coraz większej troski ze strony ludzi. W Polsce, jak wynika z danych Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych, mokradła występują na powierzchni ok. 4,4 mln ha, co stanowi niemal 14% kraju. Z tego 4 % zajmują torfowiska o powierzchni większej niż 1 ha. We wszystkich torfowiskach zmagazynowanych jest 35 mld m3 wody, czyli dwukrotnie więcej niż we wszystkich polskich jeziorach.
Już pół wieku temu zauważono, że osuszanie mokradeł niszczy zasoby wody oraz bogaty świat roślin i zwierząt. Dziś na całym świecie spośród 19,5 tys. gatunków związanych z mokradłami, ok. 25 % zostało ujętych w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Mimo tak ważnej roli, jaką tereny podmokłe pełnią w ochronie klimatu, to według szacunków od lat siedemdziesiątych XX w. zostało utraconych aż 35% mokradeł na świecie. Naukowcy apelują o wspólne działania na rzecz ochrony tych ekosystemów, gdyż dzięki nim można ograniczyć negatywne skutki zmian klimatycznych.
Działania z zakresu odtwarzania obszarów mokradeł zostały ujęte m.in. w Programie przeciwdziałania niedoborowi wody (PPNW) na lata 2021-2027 z perspektywą do roku 2030, który wpisuje się w założenia Konwencji ramsarskiej. Szacuje się, że w Polsce, na około 80 proc. siedlisk dolinowych (a przede wszystkim z takimi związane są mokradła), funkcjonują systemy melioracyjne, a same cieki uregulowane są na ok. 40 proc. swojej długości. Ma to bezpośrednie przełożenie na stan odwodnienia mokradeł, a co za tym idzie - ich kondycję. Niestety, nie ma źródeł danych w jednoznaczny sposób określających aktualny stan mokradeł. Uważa się jednak, że stan mokradeł jest coraz słabszy, co wynika bezpośrednio z działalności człowieka oraz w znacznie mniejszym stopniu od procesów i zjawisk naturalnych. W ramach PPNW planuje się m.in. renaturyzację ekosystemów mokradłowych i rzek, realizację i odtwarzanie obiektów małej retencji i mikroretencji na terenach leśnych i rolniczych, a także ochronę obszarów okresowo zalewanych.
Tereny podmokłe pełnią istotne dla społeczeństwa funkcje, zaczynając od magazynowania wody, poprzez ochronę przed sztormami oraz powodziami, na podtrzymywaniu bioróżnorodności i akumulacji węgla kończąc. Ich odtworzenie ma kluczowe znaczenie dla zachowania równowagi w przyrodzie i funkcjonowania człowieka, także w kontekście adaptacji do zmian klimatu.
Opr.i zdj.DWB
