Wiewiórka pospolita to gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych. Długość jej ciała to 20–24 cm i ogona 17–20 cm, a jej masa to 200–300 gramów. Uszy o długości 2,5 -3,5 cm ozdobione są na końcu charakterystycznymi pędzelkami. Długi, puszysty ogon pokrywają odstające włosy. Grzbiet wiewiórki ubarwiony jest na kolor od rudego (odmiana ruda) do ciemnobrązowego lub nawet czarnobrunatnego (odmiana czarna), natomiast spód ciała jest zazwyczaj biały.
Wiewiórki zamieszkujące obszary nizinne są jaśniejsze od tych, żyjących w górach. Na okres zimowy zmienia futro na bardziej popielate i gęste.
Wiewiórka jest typowym zwierzęciem nadrzewnym. Zwinnie przemieszcza się po konarach drzew, utrzymując się na ich powierzchni dzięki ostrym pazurom i potrafi schodzić z pni głową w dół. Puchaty ogon stanowi przeciwwagę dla tułowia i głowy, pomaga też utrzymać równowagę gdy zwierzak, stojąc na wiotkiej gałęzi, wyciąga łapki po pożywienie lub próbuje przeskoczyć w inne miejsce. Gibkie ciało pozwala błyskawicznie zmieniać pozycję. Wiewiórki imponują zręcznością, ich ciało i predyspozycje pozwalają na niezwykłe akrobacje - przede wszystkim - na skoki. Umożliwiają to nie tylko długie tylne nogi, ale też rozwinięte zmysły. Oczy, osadzone po bokach głowy, zapewniają szerokie pole widzenia, zachowanie równowagi ułatwiają zaś włoski czuciowe, tzw. wibrysy (odpowiednik "wąsów" kota) rozmieszczone w różnych miejscach na ciele, m.in. na łapach.
Wiewiórka pospolita zasiedla leśne obszary Eurazji, od zachodniej Europy po wschodnią Rosję, Koreę i północną Japonię. W Polsce występuje w całym kraju, odmianę czarną spotyka się najczęściej w górach. Zamieszkuje lasy wszelkich typów, parki miejskie i inne większe zadrzewienia. Żyje samotnie, łącząc się w pary tylko na czas rui. Każdy osobnik posiada własne terytorium. Jest to gatunek aktywny w dzień. Zimą nie zapada w sen, ale szczególnie niekorzystną pogodę przeczekuje w kryjówkach, którymi są dziuple lub gniazda w kształcie kuli, zbudowane z gałązek i wyścielane mchem i porostami. Gniazda te, umieszczone w rozwidleniu gałęzi w pobliżu pnia, mają otwór wejściowy o średnicy ok. 5 cm i są zwykle zaopatrzone w płaski daszek. Niekiedy zajmuje opuszczone gniazda ptasie (dodając im daszek) lub skrzynki lęgowe. Po ziemi porusza się skokami.
W ciągu roku wiewiórki wyprowadzają 2 -3 mioty. Ciąża trwa 38 -39 dni. Młode, nagie i ślepe, rodzą się w okresie od kwietnia do sierpnia. W jednym miocie jest ich od 3 do 7. Otwierają one oczy po ok. 4 tygodniach, a laktacja trwa 8 tygodni. Młode rozpoczynają samodzielne życie w wieku ok. 10 tygodni, a dojrzałość płciową uzyskują pod koniec pierwszego roku życia.
Ulubionym pokarmem wiewiórki pospolitej są nasiona drzew iglastych i orzechy. Potrafi ostrymi siekaczami przegryźć skorupkę orzecha w ciągu kilku sekund. Nasiona z szyszek wydobywa kolejno językiem po uprzednim obgryzieniu łusek. Oprócz tego żywi się grzybami, które niekiedy suszy na gałęziach. Zjada także jagody, młode pędy i pączki drzew, owady, jaja ptasie i pisklęta. Jesienią zbiera zapasy na zimę (orzechy i żołędzie), które rozmieszcza w licznych spiżarniach - dziuplach, gniazdach i wygrzebanych przez siebie dołkach w ziemi. Zakopując nasiona przyczynia się do rozsiewu nasion drzew.
Wiewiórki nie zapadają w typowy sen zimowy. Przesypiają tylko największe mrozy i budzą się jak tylko zrobi się cieplej. To właśnie wtedy najłatwiej spotkać je w ogrodzie - głodne szukają wcześniej schowanego pożywienia, a jak go nie znajdą to częstują się ziarnami z ptasich karmników.
Kilka ciekawostek dotyczących wiewiórek:
- są sprzymierzeńcami leśników, robiąc zapasy zakopują orzechy i żołędzie w ziemi, z tych o których zapomną wyrastają drzewa,
- wiewiórki często są ofiarą polowań drapieżnych ptaków, aby zwiększyć swoją szansę na ucieczkę biegają zygzakiem,
- na świecie odnotowano ich ponad 265 gatunków,
- w Polsce żyje jeden gatunek wiewiórki – wiewiórka pospolita,
- silne tylne nogi umożliwiają wiewiórce skok nawet na odległość do 6 metrów,
- wiewiórka używa swojego ogona do sygnalizowania zagrożenia,
- w języku greckim słowo „wiewiórka” oznacza „cienisty ogon”,
- wiewiórki zakładają jedno gniazdo tzw. zasadnicze, to lokum, z którego wiewiórki korzystają regularnie i gniazdo poboczne, do którego zaglądają od czasu do czasu, pełni ono rolę magazynu na pokarm, służy także do zmylenia drapieżnika,
- wiewiórki żyją około 10 lat.
Opr.DWB
Zdj. M.Sobański, DWB.
