Nieodłącznym elementem naszego rodzimego krajobrazu są obiekty małej architektury sakralnej w postaci krzyży, kapliczek i figur przydrożnych. Na terenie Nadpilicznych Parków Krajobrazowych istnieje grupa obiektów małej architektury sakralnej związanych fundacyjnie z odzyskaniem niepodległości przez Polskę. Najważniejszym źródłem historycznym potwierdzającym związek danego obiektu z odzyskaniem niepodległości przez nasz kraj są inskrypcje zawarte na kapliczce, figurze czy krzyżu.
W drugiej kolejności potwierdzeniem są informacje uzyskane od mieszkańców w wywiadach bezpośrednich, a na końcu skromne źródła pisane. Z pośród kilkudziesięciu obiektów przedstawiamy cztery z terenu Sulejowskiego Parku Krajobrazowego i otuliny.
Dąbrowa nad Czarną to stara średniowieczna wieś będąca na uposażeniu opactwa cystersów w Sulejowie. Na centralnym placu wsi, przed kościołem znajduje się figura przydrożna Chrystusa w typie Serce Jezusa z 1918 roku (/ N51°18´54 E19°58´21). Na cokole z licowanych kamieni polnych wznosi się rzeźba Chrystusa z żółtego piaskowca. Rzeźba charakteryzuje się dobrym i proporcjonalnym wykonaniem – zapewne powstała w wykwalifikowanym warsztacie kamieniarskim,
a za wzór posłużył jeden z wielu szablonów w obowiązujących katalogach. Od frontu do cokołu wmurowana jest tablica kamienna z treścią religijną, objaśniającą i poświadczającą wydarzenia historyczne, jak i postaci historyczne ze znamiennym ostatnim dolnym wersem: „WOLNA I NIEPODLEGŁA POLSKA”. Fundatorem figury był włościanin Józef Misztal z Kamockiej Woli. Figura stylem i cechami formalnymi przypomina sakralne rzeźby wykonywane przez kamieniarzy - rodzinę Paruzelów z Przedborza.
Cztery kilometry od Dąbrowy na południe jest wieś Marianów z kamienną kapliczką postumentową z 1919 roku (N51°16´21 E20°0°17). Lokalizacja kapliczki wyznacza granicę wsi. Na płytkim sześciennym cokole wznoszą się trzy postumenty zwężając się ku górze, ostatni postument nakryty jest płytkim czterospadowym daszkiem z którego wyrasta podparty na czterech ślimacznicach masywny kamienny krzyż. Do krzyża przytwierdzony jest współczesny odlew pasyjny Chrystusa. W ostatnim podłużnym postumencie od frontu znajduje się wnęka zakończona ostrołukiem z kamienną figurą Matki Bożej w typie Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Rzeźba o cechach ludowości charakteryzująca się: anaturalizmem, uproszczeniami w przedstawieniu szat i anatomii, statyką kompozycji. W postumencie poniżej rzeźby wycięta prostokątna płycina z ozdobnie ściętymi rogami - w której (celem podkreślenia) wykuty jest napis religijny, a pod nim napis poświadczający jeden z motywów fundacji: ”NA PAMIĄTKĘ / WOLNEJ I ZJEDNOCZONEJ POLSKI”. Całość kapliczki otacza współczesny metalowy płotek z zespawanych prętów. Kapliczka pomalowana jest na kolor jasno niebieski, a wnęka i ozdobne wykończenia pomalowane są kolorem białym – wydobywającym ukryte treści. Fundatorami kapliczki byli mieszkańcy wsi Marianowa, zaś jej wykonawstwo możemy przypisać jednemu z kilku lokalnych warsztatów kamieniarskich.
Kilkaset metrów dalej w stronę Skórkowic w Siucicach Kolonii przy kapliczce postumentowej, zwieńczonej krzyżem z 1894 roku znajduje się współczesna płaskorzeźba wykonana z piaskowca ok. 100X100 cm. (N51°14´26 E20°2´23). W wycięty kontur granic Polski został wkomponowany napis: „100 / LAT / NIEPODLEGŁEJ”, nad całością rozpościera skrzydła gołąb - symbol Ducha Świętego, spod bryły gołębia rozchodzą się świetliste promienie na cały kontur Polski. Płaskorzeźba znajduje się w strefie „sacrum" kapliczki – tak jak i ona jest „uświęcona”. Płaskorzeźbę wykonał w 2018 roku rzeźbiarz ludowy z Siucic - Stanisław Ślusarczyk, artysta sam był fundatorem i wykonawcą, kierował się pobudkami patriotycznymi i jubileuszem 100 rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę.
W dawnej puszczańskiej wiosce Koło, położonej 12 km na wschód od Piotrkowa Trybunalskiego znajduje się kapliczka postumentowa (N51°25´36 E19°49´52). Położona jest w centrum wsi przy remizie OSP, monumentalna – o wysokości 4,5 m. Na masywnym cokole zbudowanym z licowanych kamieni polnych wznoszą się trzy zwężające płytkie postumenty, czwarty wydłużony posiada z każdej strony przeszkloną płycinę w której znajdują się współczesne obrazki święte – z Chrystusem na krzyżu, Matką Boską Częstochowską, Janem Pawłem II, św. Florianem i Matką Bożą Karmiącą. Ostatni postument nakryty jest wydłużonym daszkiem czterospadowym w kształcie ściętego ostrosłupa, całość wieńczy kuty krzyż z epoki. Na frontowej ścianie cokołu w płaskim kamieniu wycięta jest inskrypcja fundacyjna: ”KU / UCZCZENIU DZIESIĘCIOLECIA / NIEPODLEGŁEJ – POLSKI / 11.XI.1918 – 11.XI. 1928. / WZNOSI WIEŚ KOŁO”.
Kapliczki, krzyże i figury przydrożne były i są wyrazem pobożności i religijności społeczeństwa, które je ufundowało. Pod względem intencjonalnym nadrzędnym motywem fundowania danego obiektu było stawianie go na „Chwałę Bożą” jako aktu wiary – wiary chroniącej fundatorów i innych wiernych przed wszelkim materialnym i ponadmaterialnym złem. Takim aktem wiary są również omawiane powyżej kapliczki, krzyże i figury przydrożne – wiara fundatorów wzmocniona ciężkimi przeżyciami I wojny światowej, wiara w tworzące się Państwo Polskie, wiara i nadzieja na dobre życie w nowej Polsce…To wszystko oraz wysokie poczucie świadomości narodowej sprawiło ufundowanie na omawianym obszarze - tak wielu małych świątyń – miejsc pamięci Narodu.
Opr.P.W.
