Celem obchodów Światowego Dnia Ptaków jest zwrócenie uwagi ludzi na potrzebę chronienia ptaków wraz z ich naturalnym środowiskiem.
W 1979 roku Unia Europejska przyjęła tzw. Dyrektywę Ptasią czyli Dyrektywę Rady EWG o ochronie dziko żyjących ptaków (Directive 79/409/ EEC on Wild Birds, w skrócie Birds Directive). Największym zagrożeniem dla ptaków jest utrata siedlisk życiowych dlatego w Dyrektywie dużo wagę położono na zachowanie i ochronę różnorodności siedlisk oraz odpowiedniej powierzchni obszarów obejmowanych ochroną. Ma to być uzyskiwane w wyniku tworzenia terenów chronionych, a w razie potrzeby także odtwarzania siedlisk zniszczonych.
Ptaki zamieszkują wiele różnych środowisk na Ziemi. Spotkamy je na pustyniach i stepach, w lasach iglastych i tropikalnych, na bezleśnych obszarach podbiegunowych, polach i łąkach, wreszcie w bliskim sąsiedztwie człowieka. Na świecie żyje około 10 tysięcy gatunków ptaków, z czego ponad 1250 gatunków zagrożonych jest wyginięciem, co stanowi 13% wszystkich gatunków ptaków.
W Polsce występuje około 450 gatunków ptaków, każdy z nich ma swoje wymagania siedliskowe związane z możliwością odpoczynku, zdobycia pokarmu, znalezienia partnera do rozrodu i odchowania piskląt. Duża grupa to gatunki wyspecjalizowane, wymagające szczególnych warunków, na które wpływ ma również człowiek. Jeśli warunki ulegają zmianie to niektóre gatunki nie wytrzymują presji i zanikają, jak np. rzadkie dzięcioły: białogrzbiety i trójpalczasty, których występowanie zależy od obecności martwych drzew. Głównym zagrożeniem są dla ptaków postępujące zmiany w naturalnych siedliskach i wciąż zwiększająca się presja człowieka. Intensywne budowy budynków, coraz więcej dróg, szybko rozwijający się przemysł, osuszanie mokradeł, regulacje rzek – to wszystko prowadzi do zmniejszającej się populacji ptaków. Zmieniają się też tereny rolnicze – znikają przydrożne aleje drzew, miedze, śródpolne zakrzaczenia i oczka wodne, a mozaikę pól zastępują wielohektarowe monokultury. Tymczasem z samymi przydrożnymi alejami związanych jest w Polsce około 60 gatunków ptaków, a w zadrzewieniach śródpolnych liczba ta dochodzi do 80 gatunków. Część gatunków cechuje szeroka tolerancja i dobrze radzą sobie tuż obok człowieka, w siedliskach silnie zmienionych – w miejskich parkach, ogrodach, na cmentarzach, a nawet w niewielkich zadrzewieniach. Niektóre z nich, jak jerzyki, kawki, gołębie czy pustułki nauczyły się gniazdować na miejskich osiedlach, gdzie wysokie bloki przypominają skalne urwiska, a parapety, gzymsy i otwory wentylacyjne pełnią rolę skalnych półek. Towarzyszą nam wróble, które budują gniazda w szczelinach budynków czy pod dachówkami, oraz bogatki, które potrafią założyć gniazdo w skrzynce na bezpieczniki elektryczne, w szlabanie, a nawet w słupku ogrodzeniowym! Niestety, na naszych ptasich sąsiadów również w mieście czyha wiele niebezpieczeństw. Dziś w wielu dużych polskich miastach nie spotyka się już pospolitych dawniej wróbli, a inne gatunki miejskich ptaków są coraz mniej liczne, jak np. jerzyki. Jest to efekt prac remontowych i ociepleniowych w czasie lęgów ptaków, kiedy to zaklejane są szpary i otwory wentylacyjne oraz wymieniane rynny, służące ptakom jako miejsca do gniazdowania. Coraz częściej znikają w miastach drzewa, a w miejscach zielonych trawników pojawiają się wykostkowane powierzchnie. Zagrożeń jest niestety wiele. Śmiertelną pułapką są dla ptaków szyby i ekrany przy ciągach komunikacyjnych – ptaki widząc za nimi przestrzeń lub odbijający się obraz nieba, nie zauważają tych przeszkód i uderzają w nie z pełną prędkością.
Światowy Dzień Ptaków to doskonała okazja by przypomnieć, jak dużą rolę ptaki odgrywają w przyrodzie i życiu człowieka i zachęcić do pomocy w ochronie tych zwierząt i ich siedlisk. Można powiesić skrzynkę lęgową, zadbać o obecność owocowych drzew lub krzewów zapewniających ptakom pokarm, wystawiać poidełko, zbudować karmnik, chronić przed kotami, zrobić okno przyjazne ptakom ( ptaki często uderzają w szyby okien i giną dlatego warto zawiesić na zewnątrz okna np. pióra lub dzwoneczki a wtedy ptaki będą się trzymać od takiego okna w bezpiecznej odległości),
Możemy postarać się stworzyć dla nich przyjazne miejsca. Na przykład mając ogród, możemy tak dobrać rośliny, aby zapewniły ptakom bezpieczne schronienie, pokarm i miejsce na gniazdo. Jeśli nie posiadamy swojego kawałka ziemi, ogrody możemy tworzyć wspólnie - na terenie szkoły. Ptaki odwdzięczą się nam swoją obecnością i śpiewem, a my poczujemy jak wspaniale jest zmieniać świat na lepsze.
Opr. DWB
Zdj. DWB i D. Sommerfeld
