Spotkania z przyrodą - kuropatwa ( Perdix perdix)

     W Polsce kuropatwa szara występuje w całym kraju. Zamieszkuje tereny otwarte, pokryte niską roślinnością, z kępami krzewów lub wyższych chwastów, a więc pola uprawne, łąki i pastwiska. Unika rozległych monokultur, terenów skalistych i podmokłych. Zimę ptaki spędzają na ogół na oziminach, podchodząc w pobliże osiedli ludzkich w poszukiwaniu pokarmu. Preferują tereny tworzące swego rodzaju szachownicę, pociętą dużą ilością miedz i rowów. Dorosłe kuropatwy pobierają pokarm pochodzenia roślinnego oraz w mniejszych ilościach zwierzęcego. Na pokarm ten w zależności od pory roku składają się: źdźbła zbóż i innych (szczególnie słodkich) traw, pączki, kwiaty, liście i korzonki roślin, nasiona zbóż i chwastów polnych oraz owady i ich larwy szczególnie żerujące na chwastach. W przeciwieństwie do ptaków dorosłych młode kuropatwy w pierwszych dwóch tygodniach życia pobierają prawie wyłącznie  pokarm składający się z owadów o miękkich pancerzach, głównie mszyc.

Po wyprowadzeniu młodych kuropatwy żyją w stadach rodzinnych składających się z dwojga rodziców oraz ich potomstwa. Do stada tego w miarę zbliżania się zimy dołączają pojedyncze ptaki, które z reguły straciły swoje lęgi. Z chwilą zbliżania się wiosny, bardzo często już w lutym odłączają się od stadka młode koguty i rozpraszając się po okolicy w promieniu do około 2 km od miejsc rodzinnych tworzą pary z samicami z innych stad. Kury wykazują większe przywiązanie do miejsca zimowego pobytu stada rodzinnego i parują się w tej okolicy z kogutami z innych stad. Kuropatwa jest ptakiem monogamicznym, przy czym pary tworzą się w zasadzie na stałe. W maju samica wygrzebuje w ziemi płytki dołek , o średnicy do 15 cm i głębokości około 7-19 cm, pod osłoną traw lub krzewów, na łące, skraju lasu lub skarpie porośniętej trawami. Wyściela go suchymi trawami lub liśćmi. Po takim przygotowaniu gniazda składa w nim w odstępach 1-2 dniowych 10-20 jaj, średnio 15. Następnie wysiaduje złożone jaja przez okres 23-25 dni. Samiec stale jej towarzyszy. W połowie czerwca następuje równoczesny wyląg. W razie utraty zniesienia występuje wówczas tzw. lęg kompensacyjny w lipcu, ale z mniejszego już zniesienia (10-12 jaj). Młode kuropatwy są od razu samodzielne. Już w drugim tygodniu życia potrafią latać. Dorosłą postać młode osiągają po około 100 dniach, a dojrzałość płciową w następnym roku.

Ocena płci

Ocena wieku

 
     Naturalna śmiertelność dorosłych kuropatw jest bardzo duża i wynosi około 50-80 % rocznie. Uzależniona  jest od grubości pokrywy śnieżnej, liczebności drapieżników (lis, kuna, tchórz, borsuk, norka amerykańska, jenot, ptaki drapieżne, itp), dostępności do żeru naturalnego oraz strat samic wysiadujących jaja (np. podczas sianokosów). Średnia długość życia kuropatw, które dożyły jesieni wynosi około 8 miesięcy. Bardzo dużą śmiertelnością cechują się młode w pierwszym miesiącu życia. Nasila się ona w przypadkach dżdżystych i chłodnych okresów w czerwcu i lipcu, rozwijającej się chemizacji w rolnictwie, zmiany struktury upraw i mechanizacji przy zbiorze zielonek. Zagęszczenie kuropatw na terenie kraju na przestrzeni ostatnich lat wynosiło od poniżej 1 do 10 par na 100 ha terenu. Na zachodzie i północy kraju notowano do 3 par na 100 ha, natomiast w centrum  i na wschodzie najczęściej 3 i więcej par na 100 ha  Znamiennym jest także, że liczebność tego gatunku w przeszłości podlegała w poszczególnych latach bardzo poważnym wahaniom, głównie w związku ze zdarzającymi się czasami, bardzo ostrymi zimami. Gatunek ten jednak bardzo szybko odbudowywał się, jednak po niezmiernie ciężkiej zimie w latach 1978/1979 do dnia dzisiejszego odnotowuje się stały spadek liczebności. Czynione są liczne próby zasilania słabnących populacji lokalnych ptakami pochodzącymi z hodowli wolierowych.

Opracował: W.S.
Zdj: P.W.
Grafika ze strony: https://www.pzlbydgoszcz.pl/news/140/kuropatwa.html