Światowy Dzień Ptaków Wędrownych obchodzony jest od 2006 roku i ustanowiony został przez Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) w ramach porozumienia o ochronie afrykańsko-euroazjatyckich wędrownych ptaków wodnych i konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt. Motorem do ustanowienia takiego święta była potrzeba zwrócenia uwagi na problem ochrony ptaków nie tylko w krajach, w których one się rozmnażają i zimują, ale również w tych, przez które odbywają wędrówki.
Wszystkie te kraje powinny połączyć siły by chronić ptaki migrujące, a szczególnie te należące do gatunków ginących.
Wędrówki to zjawisko przemieszczania się ptaków między dwoma obszarami - lęgowiskiem a zimowiskiem - spowodowane zmianami warunków atmosferycznych i co za tym idzie niedostępnością pokarmu. Skłonność ptaków do wędrówki jest utrwalona dziedzicznie. Możliwa jest dzięki ich wrodzonym umiejętnościom do orientacji i zdolnością do osiągania dojrzałości wędrówkowej. Przed migracją ptaki zwiększają wyraźnie zapasy tłuszczu w organizmie. Wędrówki są bardzo wymagające, jeśli chodzi o zapotrzebowanie na energię, w szczególności jeśli ptaki muszą przelatywać nad obszarami pustynnymi albo oceanami, bez możliwości uzupełnienia rezerw i regeneracji sił.
Część gatunków podejmuje krótsze wędrówki, migrując jedynie, aby uniknąć złych warunków pogodowych i niedostatecznej podaży pokarmu. Do takich koczujących gatunków należy jemiołuszka, która może pojawić się w pewnych obszarach w jednym roku, i nie pojawić się tam w następnym. Migracje to dla ptaków ogromne wyzwanie – wyruszając w długą drogę ryzykują życie - nie wszystkim udaje się dotrzeć do celu. Każdego roku miliony migrujących ptaków walczy z masową rozbudową infrastruktury generowania i przetwarzania energii. Linie energetyczne powodują kolizje oraz porażenia prądem. Jako efekt bariery infrastruktury energetycznej, są przyczyną śmiertelności i przemieszczeń ptaków. Ponadto, w wyniku rozwoju energetyki wodnej, słonecznej, wiatrowej, geotermalnej i bioenergii, ptaki tracą swoje siedliska. Niektóre technologie energetyczne są wdrażane bez właściwego planowania i projektowania, może to stanowić poważne zagrożenie dla gatunków ptaków wędrownych.
Ochronę ptaków wędrownych należy uwzględniać we wszystkich fazach rozwoju energetyki, zarówno na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. W związku z tym konieczne jest wdrażanie działań ochronnych uzgodnionych przez rządy, organy ochrony przyrody, organizacje ekologiczne, naukowców i sektor energetyczny, a także społeczeństwo. W ten sposób korzyści płynące ze zrównoważonej energetyki, mogą być realizowane bez szkody dla ptaków wędrownych i ich siedlisk.
Nasz kraj, ze względu na swoje położenie, jest dla ptaków wędrownych niezwykle ważnym obszarem. Nad Polską krzyżują się szlaki migracyjne łączące Europę, Afrykę i Azję. Niektóre gatunki, np. kawki czy gawrony, nie odbywają dalekich wędrówek, przemieszczają się jedynie do południowych rejonów Europy. Z kolei do Polski przylatują krukowate z Rosji czy Finlandii. Ale są też ptaki, które podejmują ogromny wysiłek pokonując tysiące kilometrów podczas przelotów.
Ptaki przybywają do Polski w różnych okresach. Najwcześniej, bo na przełomie lutego oraz marca pojawiają się skowronki, szpaki oraz zięby. W kwietniu przylatują czajki, żurawie a także bociany. Jako ostatnie przylatują ptaki owadożerne, np. jaskółki. Jerzyki pojawiają się w pierwszych dniach maja. Gdy usłyszymy lub zobaczymy wilgę i kukułkę - możemy mieć pewność, że wiosna trwa w pełni!
Kwestie dotyczące ochrony wędrownych gatunków dzikich zwierząt reguluje Konwencja Bońska. Jest to umowa międzynarodowa (ratyfikowana przez Polskę w 1996 roku), zwracająca uwagę na konieczność połączenia wysiłku wszystkich państw, w których przebywają gatunki wędrowne. Konwencja zobowiązuje do zapewnienia zwierzętom bezpieczeństwa w czasie wędrówki (poruszając również problem przeszkód na trasach wiosennych wędrówek ptaków), ochrony ich siedlisk i miejsc zgrupowań.
Opr. DWB
Zdj. K. Nowak
